बऱ्याच दिवसांनी लिहीतो आहे, तेव्हा एका मस्त नाण्याबद्दल लिहीतो. हे नाणे ब्रिटीश काळातले आहे. हा आहे व्हिक्टोरिया राणीच्या काळातला चांदीचा बंदा रुपया.
नाण्याच्या पुढल्या बाजूला "ONE RUPEE" असे इंग्लिशमध्ये लिहिलेले आहे. त्याखाली "INDIA" असे देशाचे नाव व वर्ष आहे. आजुबाजुने गोलात वेलबुट्टी काढलेली आहे. कडेला रेघा आहेत. या रेघांना "milling" असे म्हणतात. याचा उद्देश कोणी नाणे कडेने घासुन थोडी चांदी काढुन घेउ नये असा असे.
नाण्याच्या मागील बाजूस व्हिक्टोरिया राणीचे बाजुने मुकुट वगैरे घातलेले चित्र आहे. तसेच बाजूने "VICTORIA" व "QUEEN" असे लिहिलेले आहे.
पुर्वापकाळापासुन चालत आलेले चांदीचे एक रुपयाचे नाणे हे बरोबर एक तोळा वजनाचे असे. किंबहुना रुपयाची व्याख्याच एक तोळा चांदी अशी होती. ह्या वजनाचा चांदीचा रुपया फार पुर्वीपासुन चालू आहे. ह्या वजनाचा रुपया प्रथम शेर शहा सुरीच्या काळात पाडला गेला असे म्हणतात. साधारण पहिल्या महायुद्धापर्यंत ह्या वजनाचा चांदीचा रुपया प्रचलीत होता. पुढे युद्धकाळात चांदीच्या टंचाईमुळे चांदी जाऊन रुपया निकेलचा बनला.
एक तोळा म्हणजे अंदाजे 11.5 ग्रॅम. आजच्या बाजारभावाने या रुपयातल्या चांदीचीच किंमत जवळपास रु. 260/- होईल!
3 comments:
नाण्यांबद्दल माहिती आपण जरूर लिहा. रुपया हे नाणे भारतात अनेक ठिकाणी पाडले जात असेल पण एकेकाळी इंग्रजाच्या सुरत येथील टांकसाळीतील रुपये ’कलदार’ (म्हणजे काय माहीत नाही!) म्हणून प्रख्यात होते म्हणे.
उत्तम!
नाण्यांबद्दल अजून वाचायला आवडेल. जेव्हा दशमान पद्धत नव्हती तेव्हाची नाणी. .ढब्बू पैसा, आणे वगैरे व त्या आधीची पेशवाई व शिवरायांच्या काळातील नाणी शिवराई यांबद्दलही लिहावे.
दुसरे असे की जुन्या काळात एका राज्यातील नाणी दुसऱ्या राज्यात चालत होती काय? म्हणजे मुघलांची नाणी दक्षिणेत अदिलशाहीत, कुतुबशाहीत वगैरे किंवा ह्या शाह्यांची एकमेकांच्या राज्यात? चालत असणारच पण मग विनिमय दर कसा होता? त्या आधीच्या राजवटींमधील नाणीही चालत असणार पण सामान्य लोक ती समजू शकत असत काय? उ.दा. यादवांच्या काळातील नाणी अदिलशाहीत लोक असे वापरत असतील?
जाता जाता ह्या बंद्या रुपयाची क्रयशक्ती त्या काळात काय होती?
मी सुध्दा नाण्यांचा संग्रह करून ठेवलेला आहे.
Post a Comment